Sosyal medya paylaşımlarına dikkat!
Sosyal medyada yapılan paylaşım ve haberler birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Bu sorunlarla ilgili Avukat Burhan Güllü açıklama ve uyarılarda bulundu.
Günümüz dünyasında sürekli gelişen web teknolojileri, yapay zekâ, insan görünümünde robotlar, dijital dünyada insanlar üzerinde hegemonya kurmaya devam ediyor. Bu dönüşen ve gelişen dijital dünyada beraberinde internet, sosyal medya, Blog ve haber sitelerinin kullanım oranlarının sürekli yükselmesine neden olurken buna bağlı olarak ta suç oranlarını da artıyor.
Sosyal medyada “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama suçu”, “Hedef gösterme” aşağılama, kişinin şerefine, onuruna yönelik yapılan paylaşımlarla ilgili Urfa Değişim mikrofonlarına konuşan Avukat Burhan Güllü, “Sosyal medya da paylaşım yapılırken kişinin kişiliğine, ailesine ve temsil etmiş olduğu kuruma karşı hiçbir şekilde kötü söz ve hakaret niteliğinde eleştiriler yapılmamalı” dedi.
TOPLUMA KARŞI SUÇLARA DİKKAT!
Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama suçu TCK 216. Maddesinde düzenlendiğini aktaran Avukat güllü, “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama suçu; insanların farklı ırk, cinsiyet, din, dil, inanç veya diğer farklılıklara dayalı ayrımcılığa uğramasına yol açan kamu barışına karşı suçlar içerisinde hakaret veya ayrımcı söylemlerdir. Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama suçu TCK 216. maddede düzenlenmiştir. TCK’nın “Özel Hükümler” başlıklı ikinci kitabının “Topluma Karşı Suçları” düzenleyen üçüncü kısmının beşinci bölümünü (213 ile 222. maddeleri) “Kamu Barışına Karşı Suçlar” oluşturmaktadır. “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama” başlığı altında 216. maddesinde yer almaktadır.
ELEŞTİRİ AMACIYLA YAPILAN DÜŞÜNCE AÇIKLAMALARI SUÇ OLUŞTURMAZ
Halkı kin ve düşmanlığa tahrik suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâli ise 218. maddede; “Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır. Ancak haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz” şeklinde konuştu.
“Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik veya Aşağılama Suçu”, Türk Ceza Kanunu’nun 216. Maddesinde düzenleme yapıldığının altını çizen Güllü, maddeleri şu şekilde sıraladı:
BİR YILDAN ÜÇ YILA KADAR HAPİS CEZASI İLE CEZALANDIRILIR
TCK MADDE 216:
1-Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
2-Halkın bir kesimini, sosyal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet veya bölge farklılığına dayanarak alenen aşağılayan kişi, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
BİRBİRİNDEN BAĞIMSIZ ÜÇ AYRI SUÇ DÜZENLENMİŞTİR
3-Halkın bir kesiminin benimsediği dini değerleri alenen aşağılayan kişi, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu maddede birbirinden bağımsız üç ayrı suç düzenlenmiştir. Bunlar; halkı kin ve düşmanlığa tahrik (216/1), halkın bir kesimini aşağılama (216/2) ve dini değerleri aşağılama (216/3) suçlarıdır.”
Halkın alenen aşağılanmasına yönelik hangi hallerde cezaların uygulanacağını altını çizen Burhan Güllü, “Maddenin 1. fıkrasındaki “halkı kin ve düşmanlığa tahrik” suçunda “kamu güvenliği açısından açık ve yakın tehlike” kriteri getirilmiştir. Maddenin 2. fıkrasındaki “halkın bir kesimini aşağılama” suçunda ise, aşağılama fiilinin “alenen” işlenmesi aranmış, halkın alenen aşağılanmasının hangi hallerde cezalandırılacağı (sosyal sınıf, irk, din, mezhep, cinsiyet veya bölge farklılığı) belirtilmiştir. Maddede tanımlanan suçlarla korunmak istenilen hukuksal yarar, kamu barışının korunmasıdır. Bu suretle, halkın çeşitli kesimleri arasında kin ve düşmanlık duygularının doğmasının önlenmesi amaçlanmıştır” dedi.
PAYLAŞIMLARDA DİLİMİZE VE ÜSLUBUMUZA DİKKAT ETMEMİZ GEREKİYOR
Sosyal medyanın gücünden bahseden Güllü, “Sosyal medyanın geldiği yeri göz öne aldığımızda topluma mal olmuş sanatçılar, ünlüler ve futbolcular bu tarz kişilerin yaptığı paylaşımlar daha fazla tepki alabiliyor. En son geçen yıl görmüş olduğumuz örnekte sanatçı Gülşen’in imam hatiplileri yönelik bir eleştirisi vardı. Gülşen yine aynı şekilde bu kanun ve madde kapsamında hükmün açıklanması geri bırakılması şeklinde hüküm giymişti. Bu nedenle sosyal medyada yaptığımız paylaşımlarda dilimize ve üslubumuza dikkat etmemiz gerekiyor” diyerek kullanıcılara uyarılarda bulundu.
YAPILAN ELEŞTİRİ, ELEŞTİRİ MAHİYETİNDE KALMALI
Paylaşım yapılırken eleştiri dozunun ayarlanması, göçmen ve mültecilere karşı yapılan paylaşımlarda dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çeken Burhan Güllü, “Eleştiri yapılırken eleştirinin dozu ayarlandığı zaman herhangi bir suça konu olmayabilir. Siyasi partiler açısından bakıldığı zaman bu kişiler siyasi partilerin lideri oldukları için siyasi dokunulmazlıkları var. Bu nedenle onların yaptığı şey politika. Bu yüzden politikayı biz bu kapsama koyamayız. Gerçek kişiler üzerinden bakıldığı zaman yaptıkları paylaşımlar halkı kin ve düşmanlığı suçuna girdiği gibi hakaret suçunu da söylemleriyle beraber meydana getirebilirler. Sosyal medyada paylaşım yaparken özellikle göçmen ve mültecilere karşı dikkat etmesi gereken konular sadece eleştiri mahiyetinde paylaşımlar olması lazım. Politika ya da bir göçmenin getirdiği sorunların eleştirilmesi normaldir. Söz konusu paylaşımlarda herhangi suç unsuru oluşturmaması gerekir” diye konuştu.
KİŞİNİN ŞEREFİNE ZEVAL GETİRMEYECEK ŞEKİLDE PAYLAŞIM YAPMAK GEREKİR
Hakaret ve eleştiri arasındaki farklara değinen Güllü, “Burada bilinmesi gereken bir şey varsa o da TCK’nın 216 maddesine girilmemeye dikkat edilmeli. Hakaret ile eleştiri arasında ince bir fark vardır. Bu da kişinin şerefine zeval getirmeyecek şekilde paylaşım yapmaktır. Yapılan eleştiri, eleştiri mahiyetinde kalmalı. Eleştiri şahsın onurunu, şerefine ve saygınlığını zedeleyecek durumda ise hakaret suçu olarak sayılıyor. Kurduğumuz cümlelerde ona göre dikkat etmemiz gerekiyor. Bu konuda Yargıtay'ı hangi sözlerin hakaret suç ya da hangisinin eleştiri olarak kabul ettiğine dair kararlar var” ifade ederek Yargıtay’ca hakaret kabul edilen kelimelere şu şekilde açıkladı:
Yargıtay’ca hakaret sayılan bazı kelimeler:
“Köpek karı, lanet insan, İt karı-Şarlatan-Sen konuşma senin akli dengen yok-Çingene gibi bağırma, sen yalancısın, yalan söylüyorsun, büyücü büyü yapıp hayvanları öldürüyorsun, zina yapıyorsun, adi, köpek, şerefsiz.”
Ayrıca beddua kapsamındaki sözler hakaret oluşturmadığını, TCK “Allah belanı versin” sözlerini tanrısal ceza dileme kapsamında hakaret niteliğinde olmadığı yönünde karar verilmiştir.
Yargıtay’ca hakaret sayılmayan bazı kelimeler ise şöyledir:
“Haysiyetsiz, nankör, adın batsın, kukla, adam değilsin, sana diploma vereni, eşkıya, kim oluyorsun?
Bu sözler karşı tarafın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmadığı gerekçesiyle hakaret suçundan ceza verilmez. Kaba ve nezaket dışı değerlendirmektedir.”
ELEŞTİRİ DOZU AYARLANMALI!
Eleştiri ayarlamadığında kişilere ceza verileceği gibi manevi tazminatla hükümlü kılınacağını belirten Güllü, “Eleştiri dozu ayarlanmadığında Asliye Ceza Mahkemesinde yargılandıktan sonra hakkında ceza kurulabileceği gibi, manevi tazminat açıldıktan sonra da manevi tazminat ödemekle hükümlü kalabilir. İnsanlar bazen sosyal medya kendilerine hâkim olamayabiliyor ama dikkat etmeleri gereken bir hususlar var” dedi.
ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNDE TAZMİNAT DAVASI AÇILIR
Sosyal medyada yapılan paylaşımlar bir anda milyonlarca kişiye ulaştığını, eleştiri dozu ayarlanmadığında hakaret suçu olarak sayılacağını açıklayan Burhan Güllü sözlerine şunları ekledi:
“Şu an tamamen sosyal medya bu işi yapan kişiler var. Örnek vermek gerekirse gerek iktidar gerekse muhalefet yanlısı gazetecilerin paylaşımlarının altına çok fazla eleştiri ve yorum yapılıyor. Burada eleştiri dozu ayarlanmayınca hakaret suçunu oluşturabiliyor. Bu nedenle bu kişilere şahıs tarafından şikâyet edilerek hakkında hüküm kurulup ardından da Asliye hukuk mahkemesinde tazminat davası açılarak kişi tazminata hükmedilir.
SOSYAL MEDYA PAYLAŞIM YAPILIRKEN SAYGI ÇERÇEVESİNDE YAPILMALI
Bugün sosyal medyanın gücü ulaşılmaz yerlere gidebiliyor bugün yaptığımız herhangi bir paylaşım bir anda milyonlara ulaşabiliyor. En son örnek vermek gerekirse 17 yaşındaki bir gencin Atatürk'e yapmış olduğu karşı hareket sosyal medyada infiali yarattı. O kişi tutuklanmak zorunda kaldı. O yüzden sosyal medya paylaşım yapılırken saygı çerçevesinde yapılmalı kişinin kişiliğine, ailesine ve temsil etmiş olduğu kuruma karşı hiçbir şekilde kötü söz ve hakaret niteliğinde eleştiriler yapılmamalı” unsurların altını çizerek Hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 125. maddesinde tanımlandığını söyledi.
BAŞKA HUKUKİ DEĞERLERİ KORUYAN SUÇ TİPLERİ DE BULUNUYOR
Hakaret suçu tahkir suçları olarak nitelendirilen suç tiplerinin genel tahkir suçu kapsamında olduğunu, Özel tahkir suçları olarak adlandırılan ve kişilerin şerefinin yanı sıra veya bundan ayrı olarak başka hukuki değerleri koruyan suç tiplerinin de olduğunu kaydederek suçları tiplerini şu şekilde sıraladı:
“Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar altında yer alan suçlar olan Cumhurbaşkanına hakaret (TCK m.299),
Devletin egemenlik alametlerin aşağılama (TCK m.300),
Türk milletin, Türkiye Cumhuriyet Devletin, devletin kurum ve organlarını aşağılama (TCK m.301)
Yabancı Devletlerle İlişkilere Karşı Suçlar altında düzenlenen Yabancı devlet bayrağına karşı hakaret (TCK m.341) gibi.
TCK md.125 uyarınca;
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında)
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında)
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında Değil)
B) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı, (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında)
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında)
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır. (Asliye Ceza Mahkemesi) (Uzlaşma Kapsamında)
(5) Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.”